Psilocybine - GGZ Groep

Psychologisch ondersteunde psychedelische therapie.

NB: Stichting GGZ Groep biedt zelf geen psilocybine ondersteunde therapie. Het gebruik van psilocybine binnen de reguliere GGZ behoort niet tot de verzekerde zorg. De reden dat wij deze informatie hier aanbieden is dat het gedane en lopende wetenschappelijke onderzoek zo veelbelovend is dat wij verwachten dat psilocybine binnen 5 tot 7 jaar tot de verzekerde zorg zal behoren.

Indien u meer wilt weten verwijzen wij u graag door naar www.essence.nl (Legal Psychedelic Retreat in The Netherlands)

Aan drie universitaire medische centra loopt momenteel een onderzoek naar de effectiviteit van psilocybine bij therapieresistente depressie. Heeft u interesse in deelname? Bezoek dan een van de volgende websites:

Groningen
Leiden
Utrecht

Introductie

In de jaren ‘50 en ‘60 van de vorige eeuw was er veel interesse in het gebruik van psychedelische middelen als ondersteuning bij psychotherapie. In die periode zijn er meerdere onderzoeken gedaan naar het effect van deze psychedelische middelen, met een grote focus op LSD. Door de sterke associatie met de ‘counter-culture’ van de jaren ‘60 en de rol van enkele toonaangevende figuren daarin kwam het gebruik van LSD voor psychotherapeutische doeleinden zwaar onder druk te staan en is het gebruik van LSD uiteindelijk verboden. Op kleine schaal is het onderzoek echter nog tijden voortgezet en veel therapeuten, onder de indruk van het succes van deze behandelingen, gingen ‘ondergronds’.

Hoewel onderzoek en therapeutische toepassing nooit helemaal is weggeweest, is er sinds de jaren ‘90 en met name de laatste jaren een hernieuwde interesse ontstaan in het gebruik van psychedelische middelen bij psychische stoornissen.

Na de eeuwwisselingen wordt in toenemende mate gepubliceerd over het gebruik van psychedelica bij verslaving (met name alcohol en tabak), obsessief-compulsieve stoornis, posttraumatische stress stoornis, psychisch lijden bij uitbehandelde kanker en (behandel resistente) depressie. Middelen waarover gepubliceerd wordt zij LSD, DMT (Ayahuasca), Psilocybine (Paddo’s), Ketamine en MDMA (Ecstasy). Psilocybine wordt het meest gebruikt, deels om politieke redenen (het is een minder bekende - en minder beladen - naam dan bijvoorbeeld LSD), maar ook omdat de effecten van psilocybine minder lang aanhouden en zo beter te verwerken zijn in een ‘werkdag’.

Algemeen

Zoals eerder vermeld, is er de laatste jaren een toename van interesse in het gebruik van psychedelica. Een belangrijke reden hierbij zijn de goede ervaringen die door verschillende onderzoeksgroepen gerapporteerd worden (hierover later meer). Opvallend in deze studies is dat het ‘werkzame’ deel van de behandeling niet de stof ‘per se’ is, maar eerder de ervaring. Hoe sterker de ervaring, hoe beter het resultaat, met name op de lange termijn. Om de ervaring zo goed mogelijk te maken, lijken ‘set’ en ‘setting’ heel belangrijk. Er zijn onderzoeken uit de jaren ‘60 van de vorige eeuw waarbij mensen die niet wisten dat ze LSD kregen, dit toegediend kregen terwijl ze waren gefixeerd op een bed. Het is geen grote verrassing (nu terugkijkend) dat deze mensen geen goede ervaringen hadden. Wat ook naar voren komt is dat de resultaten in de loop van de tijd bij veel mensen (niet iedereen) afnemen. Hoe sterker (mystieker, spiritueler) de ervaring, hoe langer de effecten aan lijken te houden. Ook lijkt het erop dat het integreren van de ervaring ervoor zorgt dat de effecten meer ‘eigen’ worden. Zeker wanneer het gaat om psychische klachten zoals verslaving, depressie en andere zaken, lijkt het erop dat het inbedden van de psychedelische ervaring in een bredere, therapeutische context wenselijk zo niet noodzakelijk is voor een blijvende verandering in klachtenniveau. Ook lijkt het erop dat de ervaringen die mensen opdoen tijdens een psychedelische ‘behandeling’ meer omvatten dan alleen de reden waarom ze erin gaan. Dit wordt duidelijk in het onderzoek naar roken; deelnemers rapporteren dat het roken zo triviaal lijkt, dat het besef dat het daarom ging zelfs verdwenen is. Ze rapporteren veel ‘bijzaken’ (die vaak als relevanter beoordeeld worden) zoals vriendelijker, opener, meer verbonden, socialer, psychologisch stabieler, meer esthetische waardering (meer bezig met kunst en muziek). Deelnemers aan de onderzoeker rapporteren vaak een verrijking van hun leven.

Een belangrijk gevolg hiervan is dat de opzet van een psychedelische therapie hier rekening mee dient te houden, door een goede opzet, met introductie en follow up te bieden.

Bogenschutz, M.P., & Forcehimes, A.A. (2016) Development of a Psychotherapeutic Model for Psilocybin-Assisted Treatment of Alcoholism Journal of Humanistic Psychology 57 1-26

Griffiths, R.R, Richards, W.A., Johnson, M.W., McCann, U., & Jesse, R. (2008) Mystical-type experiences occasioned by psilocybin mediate the attribution of personal meaning and spiritual significance 14 months later. J Psychopharmacol. August ; 22(6): 621–632.

Noorani, T., Garcia-Romeu, A., Swift, T.C., Griffiths, R.R., & Johnson, M.W. (2018) Psychedelic therapy for smoking cessation: Qualitative analysis of participant accounts. Journal of Psychopharmacology 32(7):756-769.

Set en setting

Eén van de belangrijkste aspecten van het gebruik van psychedelica is die van ‘set’ en ‘setting’. De verhalen over ‘bad trips’, gevaarlijk en bizar gedrag hebben bijna altijd te maken met gebruik van psychedelica waarin geen of te weinig rekening is gehouden met deze factoren.

‘Setting’ laat zich vertalen naar ‘omgeving’ en geeft aan de omgeving erg belangrijk is voor het effect (en succes) van het gebruik van psychedelica. In een therapeutische omgeving (of een ‘onderzoekende’) is het belangrijk om een rustige, warme sfeer te creëren die een gevoel van veiligheid geeft. Zorg ervoor dat de begeleiders vertrouwd zijn, dat de ruimte niet rommelig is en dat er geen onverwachte dingen kunnen gebeuren.

‘Set’ gaat meer over de mentale toestand. Wat zijn de verwachtingen, ideeën en gevoelens vooraf aan de ervaring? De beste ervaringen lijken te ontstaan wanneer iemand zich kan overgeven aan de ervaring, op een nieuwsgierige manier kan omgaan met de ervaringen en wanneer er een duidelijke intentie wordt uitgesproken rondom de ervaring (wat is het doel?). Twijfel, angst en andere negatieve emoties kunnen juist versterkt worden.

Naast de mentale toestand is ook de fysieke toestand van belang, omdat de fysieke waarneming ook versterkt kan worden. Hierdoor kunnen bijvoorbeeld pijnklachten vergroot worden.

Contra-indicaties en veiligheid

Uit onderzoeken naar de veiligheid van het gebruik van psychedelica komt naar voren dat de meeste psychedelica goed verdragen worden en niet verslavend zijn (en zelfs worden gebruikt om verslaving te behandelen). Psychedelica kunnen wel misbruikt worden (bijvoorbeeld onder invloed autorijden), maar is niet verslavend (er ontstaat geen zucht naar de stof).

De meeste psychedelica hebben een lage toxiciteit, wat wil zeggen dat er grote hoeveelheden genomen moeten worden voordat het een toxisch effect heeft (in het geval van psilocybine ligt dat rond de factor 100, wat betekent dat je meer dan 100 keer de werkende dosis in moet nemen voordat het een toxisch effect heeft.

Over het algemeen kan gezegd worden dat psilocybine voor gezonde mensen geen kwaad kan. Er wordt aangegeven dat, met name bij hoge doseringen er een tijdelijke verhoging van de bloeddruk kan optreden. Hierdoor wordt het gebruik van psilocybine bij mensen met een voorgeschiedenis met cardiovasculaire aandoeningen, met name hypertensie afgeraden.

Er kunnen tijdens het gebruik van psilocybine (en andere hallucinogenen) wel enkele fysiologische verschijnselen optreden als duizeligheid, gevoel van slapheid, tremoren, misselijkheid, slaperigheid, tintelingen (slapende armen of benen), wazig zien, vergrote pupillen en spiertrekkingen. Deze zijn echter tijdelijk van aard. Zes tot acht uur na inname zijn alle lichamelijke effecten verdwenen.

Het grootste ‘gevaar’ van psychedelica schuilt in de ‘bad trip’, waarbij angst, paniek, dysforie (somber / prikkelbaar) en paranoia kunnen ontstaan. Dit kan een sensorische oorzaak hebben (bijv. illusies), somatisch (bijv. hyperbewust van prikkels), psychologisch (bijv. gedachten over zichzelf of metafysisch (bijv. denkbeelden over goed en kwaad). Met name bij onbegeleid gebruik kan dit tot gevaarlijke situaties leiden voor het individu of anderen. Het belang van ‘set’ en ‘setting’ als eerder beschreven speelt hier een grote rol in.

Verder zijn er aanwijzingen dat mensen die een voorgeschiedenis hebben met psychische stoornissen een vergroot risico hebben op een psychotische ervaring die aanhoudt nadat de stof is uitgewerkt (hoewel nog steeds zeldzaam, 1.8 per 1000 die een psychotherapeutische behandeling volgen). Gezien de link met psychose worden mensen bekend met schizofrenie of andere stoornissen waarbij een psychose heeft plaatsgevonden uitgesloten van deelname aan onderzoeken. Daarnaast zijn er medicijnen die verschillende (versterkende of remmende) effecten op psychedelica hebben en daardoor worden deze mensen ook niet meegenomen in de onderzoeken.

Samenvattend kan gezegd worden dat de ideale omstandigheden voor het gebruik van psychedelica (en psilocybine in het bijzonder) zijn:

een goede lichamelijke gezondheid (met name geen hartklachten / hoge bloeddruk)
een stabiele psychische gezondheid
geen medicijngebruik, met name psychofarmaca (maar bijvoorbeeld ook sint-jan’s kruid, CBD olie of andere ‘alternatieve’ middelen); bij niet voorgeschreven middelen wordt aanbevolen hier (tijdelijk) mee te stoppen. Veel medicijnen kunnen invloed hebben op de werking van psychedelische middelen.
geen schizofrenie of andere psychotische ervaringen in de voorgeschiedenis; omdat deze zich meestal voor het 25e levensjaar openbaren, hanteren wij dit als ondergrens voor mensen die dit traject in willen gaan.
een goede begeleiding bij het gebruik (‘set’ en ‘setting’)

Deze voorwaarden gelden voor degenen die psychedelica willen gebruiken om meer inzicht in zichzelf te krijgen of die een mystieke ervaring willen beleven. In het geval van een aantal psychische aandoeningen geldt dat de begeleiding cruciaal is. Deze aandoeningen worden in meer detail hieronder besproken.

Carhart -Harris, R.L., Roseman,L., Haijen E., Erritzoe, D., Watts, R., Branchi, I., & Kaelen, M. (2018) Psychedelics and the essential importance of context Journal of Psychopharmacology 1–7

Gable, R.S. (2004) Comparison of acute lethal toxicity of commonly abused psychoactive substances Addiction, 99, 686–696

Hasler, F., Grimberg, U., Benz, M.A., Huber T., & Vollenweider, F.X. (2003) Acute psychological and physiological effects of psilocybin in healthy humans: a double-blind, placebo-controlled dose–effect study Psychopharmacology 172:145–156.

Johnson, M.W., Richards, W.A., Griffiths, R.R. (2008) Human Hallucinogen Research: Guidelines for Safety Journal of Psychopharmacology 22(6), 603 - 620.

Moreno, F.A., Wiegand, C.B., Keolani Taitana, E., & Delgado, P.L. (2006) Safety, tolerability and efficacy of Psilocybin in 9 patients with obsessive-compulsive disorder Journal of clinical psychiatry 67:11, 1735 - 1740

Tylš,F., Páleníček, T., & Horáček, J. (2013) PSILOCYBIN – summary of knowledge and new perspectives European Neuropsychopharmacology, 24(30), 342 - 356

Onderzoek

Sinds 2006 is er een grote toename van wetenschappelijk onderzoek naar het gebruik van psychedelica in het algemeen en als therapeutisch middel in het bijzonder.

Mystieke ervaring

In 2006 verscheen een artikel van Griffiths in psychopharmacology. Dit wordt gezien als de ‘doorbraak’ van hernieuwde interesse in psychedelica. Het doel van het artikel was om vast te stellen of er met psychedelica (psilocybine in dit geval) ervaringen konden worden opgewekt die geclassificeerd kunnen worden als ‘mystieke’ ervaring. Het onderzoek bestond uit een aantal vrijwilligers die geen ervaring hadden met psychedelica. De meest interessante conclusie was dat een mystieke ervaring kon worden opgewekt en dat degene die een mystieke ervaring hadden hier ook allerlei positieve veranderingen in hun gedrag en de manier waarop ze naar de wereld en zichzelf keken. Dit werd ook door mensen in hun omgeving bevestigd. Verder beschrijven de onderzoekers dat, door goed om te gaan met ‘set’ en ‘setting’, negatieve ervaringen zeer beperkt en voorbijgaand blijven.

Hierbij dient wel opgemerkt te worden dat het om een klein aantal mensen gaat, die allemaal psychologisch stabiel, hoog opgeleid en van middelbare leeftijd waren. Het is nog onduidelijk in hoeverre dat te generaliseren is naar de ‘normale’ bevolking. In vervolgonderzoek (Griffiths 2008) werd gekeken naar de lange termijn effecten (14 maanden); een groot deel van de deelnemers geeft aan dat het de één van de meest betekenisvolle gebeurtenissen in hun leven is, zowel persoonlijk als spiritueel. Daarnaast bevestigd deze studie dat er geen blijvende bijwerkingen waren. In een ander vervolgonderzoek (Griffiths, 2011) werd gekeken naar het effect van de dosering op het hebben van een mystieke ervaring, waaruit naar voren kwam dat een hoge dosering nodig is voor het verkrijgen van dit effect. Tegelijk zijn de effecten van deze hoge dosering ook ‘heftiger’, ongeveer 40% meldt ook sterke angstige momenten gedurende de sessie (iets wat bij de placebo en lage doseringen niet voorkwam). Deze angsten spelen naderhand geen rol meer in de ervaring en lijken het het mystieke effect niet te beïnvloeden. Ook hier wijzen de onderzoekers erop dat de deelnemers personen waren die hoogopgeleid waren, psychologisch stabiel en van middelbare leeftijd. Ook hier werden de deelnemers goed begeleid (set en setting). Alle deelnemers in alle onderzoeken waren wekelijks op een of andere manier bezig met spiritualiteit. De onderzoekers vragen zich dan ook af of bijvoorbeeld bij atheïsten een soortgelijke ervaring zal ontstaan.

Griffiths, R.R, Richards, W.A., McCann, U., & Jesse, R. (2006) Psilocybin can occasion mystical-type experiences having substantial and sustained personal meaning and spiritual significance Psychopharmacology (Berl). 2006 Aug;187(3):268-83

Griffiths, R.R, Johnson, M.W., Richards, W.A., McCann, U., & Jesse, R. (2011) Psilocybin occasioned mystical-type experiences: Immediate and persisting dose-related effects

Psychopharmacology (Berl). 2011 December ; 218(4): 649–665.

Verslaving

Op het gebied van verslaving is redelijk veel gepubliceerd. Zowel in de jaren ‘60 van de vorige eeuw als in de afgelopen jaren. Opvallend hierbij is dat zelfs bij de onderzoeken waar het minst rekening gehouden werd met ‘set’ en ‘setting’, er toch positieve resultaten waren. Hoe meer integratie en voorbereiding, hoe beter de effecten bleken te zijn.

Meer recent is er onderzoek gedaan naar psilocybine ondersteunende therapie mensen die met een rookverslaving, die meerdere (niet succesvolle) stoppogingen gedaan hadden. 80% van de deelnemers was een jaar na data nog rookvrij en 60% bij latere follow up. Dit zijn veel betere resultaten dan de huidige behandelingen, die typisch een resultaat van ongeveer 30% halen, een jaar na dato. Het betreft hier wel een klein, open label onderzoek, wat zeker met grotere getallen en controlecondities herhaalt dient te worden (de eerste stappen in deze richting worden nu ook gezet). Op het gebied van alcohol verslaving is er ook veelbelovend onderzoek gedaan. Ook hier lijkt het erop dat hoe sterker de ervaring, hoe sterker de resultaten na afloop. Deelnemers aan het eerste onderzoek, dat bestond uit 2 sessie met psilocybine ingebed in een therapeutisch proces, merkten na afloop dat ze minder behoefte hadden aan alcohol en veel minder dronken. Dit effect was er nog steeds in de weken daarna. Dit onderzoek wordt nu uitgevoerd bij een grotere populatie met controlecondities.

Met betrekking tot Ayahuasca wordt ook veel gerapporteerd dat het verslavingsgedrag verminderd. Echter is hier nog niet veel onderzoek naar gedaan, het betreft met name observaties.

Bogenschutz, M.P., & Johnson, M.W. (2016) Classic hallucinogens in the treatment of addictions Progress in Neuro-Psychopharmacology & Biological Psychiatry 64, 250–258

Johnson, M.W., Garcia-Romeu, A., & Griffiths, R.R. (2017) Long-term Follow-up of Psilocybin-facilitated Smoking Cessation American Journal

Johnson, M.W., Garcia-Romeu, A., Cosimano, M.P., & Griffiths, R.R. (2014) Pilot Study of the 5-HT2AR Agonist Psilocybin in the Treatment of Tobacco Addiction Journal of Psychopharmacology 28(11): 983–992.

Krebs, T., & Johansen,P.Ø., (2012) Lysergic acid diethylamide (LSD) for alcoholism: meta-analysis of randomized controlled trials Journal of Psychopharmacology 26: 994 -1002.

Depressie

Uit onderzoeken naar het het gebruik van psilocybine bij mensen in het eindstadium van kanker, die rapporteerden dat ze leden onder angstklachten en depressieve klachten, kwam naar voren dat deze mensen naderhand aangaven dat deze klachten verminderd waren. (zie ‘kanker’). Dit inspireerde andere onderzoekers om verder te gaan en één van de onderzoeken ging over behandel resistente depressie (dat wil zeggen, mensen met een depressie, die vaak al meerdere behandelingen hebben gehad).

In het onderzoek van de groep onder Carhartt - Harris werd met name gekeken naar de haalbaarheid van het toedienen van psilocybine bij behandelresistente depressie. Uit het onderzoek kwam naar voren dat deze manier van behandelen veilig is. Het betrof een kleine groep (12 patiënten), te weinig om ‘harde’ conclusies te trekken. Echter zagen ze bij een groep van mensen die al jarenlang depressief waren en waarbij nog geen enkel middel gewerkt had, een duidelijk effect bij 8 van de 12 deelnemers. Van hen voldeden 7 er aan de criteria voor ‘remissie’, wat betekent dat ze niet meer aan de criteria voor depressie voldoen. Dit bleef zo na 5 weken. Na 3 maanden waren de effecten nog steeds aanwezig. Daarna zijn er een aantal mensen (terug) in therapie gegaan, deels medicatie en deels psychotherapie. Een aantal hebben buiten het onderzoek om een ‘eigen’ psilocybine sessie geregeld.

Na 6 maanden was er een blijvend effect te zien (vergelijkbaar met na 3 maanden), een effectsize van van 1.7 (cohen’s d; een zeer groot effect). Van de 9 ‘responders’ bij 5 weken waren er slechts 3 die terug vielen.

Een belangrijk punt is dat de deelnemers vrij moesten zijn van antidepressiva, met name van SSRI’s, waar nodig werd medicatie onder begeleiding vooraf gestopt.

Carhart-Harris, R.L., Bolstridge, M., Rucker, J., Day, C.M.J., Erritzoe, D., Kaelen, M., Bloomfield, M., Rickard, J.A., Forbes, B., Feilding, A., Taylor, D., Pilling, S., Curran, V.A., & Nutt, D.J. (2016) Psilocybin with psychological support for treatment-resistant depression: an open-label feasibility study Lancet Psychiatry 3:619-627

Carhart-Harris, R.L., & Goodwin, G.M. (2017) The Therapeutic Potential of Psychedelic Drugs: Past, Present, and Future Neuropsychopharmacology 42:2105–2 13

Carhart-Harris, R.L., Bolstridge, M., Day, C.M.J., Rucker, J., Watts, R., Erritzoe, D., Kaelen, M., Giribaldi, B., Bloomfield, M., Pilling, S., Rickard, J.A., Forbes, B., Feilding, A., Taylor, D., Curran, V.A., & Nutt, D.J. (2018) Psilocybin with psychological support for treatment-resistant depression: six-month follow-up Psychopharmacology 235:399–408

Obsessief-compulsieve stoornis

Het gebruik van psychedelica en psychedelica - ondersteunende psychotherapie bij obsessief- compulsieve stoornis (OCD) kent vooralsnog slechts anekdotisch bewijs. Op dit moment lopen er wel onderzoeken naar de effecten van de behandeling de VS (Moreno, University of Arizona en Kelmendi, Yale University).

In een studie met een erg kleine sample (9 deelnemers) kwam naar voren dat, na inname van psilocybine de symptomen van OCD tijdelijk wegbleven. Het ging om deelnemers die een behandel resistente vorm van OCD hadden (meerdere behandelingen hadden weinig of geen effect). Begeleiding was minimaal en gericht op veiligheid, niet op therapeutische interactie. Twee deelnemers hadden langer bijna een week lang minder symptomen en één deelnemer was een half jaar na het onderzoek nog steeds in remissie.

In een case-studie kwam naar voren dat de persoon in kwestie om de drie weken een zeer lage dosering psilocybine nam en dat daardoor zijn intrusieve gedachten uitbleven. Dit effect bleef in ieder geval voor het jaar dat hij gevolgd is. Opvallend hieraan is dat de ‘mystieke ervaring’ die in veel onderzoeken centraal lijkt te zijn voor verandering in klachten hier niet noodzakelijk lijkt.

Hoewel deze resultaten zeer interessant is, is het wachten op de onderzoeken die nu (gechecked op 18-12-2018) lopen voor meer informatie over de effecten van psilocybine bij OCD.

Stiching GGZ Groep biedt zelf geen psilocybine ondersteunde therapie. Indien u meer wilt weten verwijzen wij u graag door naar www.essence.nl.

Psilocybine voor de behandeling van depressie